Ελληνικά δάση [Fagus] της Πίνδου

Δάση της οξυάς [Fagus sylvatica] ή των [Fagus sylvatica] – [Abies borisii-regis], που έχουν μειωμένο μεσο-ευρωπαϊκό χαρακτήρα και υψηλό ενδημισμό. Αυτά χαρακτηρίζουν κυρίως την κεντρική Πίνδο, ιδαίτερα στα όρη Σμόλικα και Γράμμο.

Κατακόρυφη Διανομή

Τα ψυχρόβια Φυλλοβόλα πλατύφυλλα δάση Οξυάς της Πίνδου συναντώνται σε πυριτικά πετρώματα και βορεινές, βορειοδυτικές και βορειοανατολικές πλαγιές από ένα υψόμετρο μεταξύ των 900 μέχρι 1800 μέτρων.

Βιοποικιλότητα

Τα δάση οξυάς παρουσιάζουν υψηλή βιοποικιλότητα και δημιουργούν ενδιαιτήματα για μεγάλα και μικρά θηλαστικά, όπως η αρκούδα, το ζαρκάδι, το αγριογούρουνο, ο ασβός, το κουνάβι αλλά και για τα οκτώ από τα δέκα είδη δρυοκολάπτων που ζουν στη χώρα μας.

Οικονομικού ενδιαφέροντος φυτά και ζώα

Η οικονομική αξία των αμιγών και των μεικτών δασών οξιάς στηρίζεται στην παραγωγή πολύτιμου ξύλου, το οποίο ως ατμιστό, χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία όπως και στις επενδύσεις. Το ξύλο της οξιάς είναι εύσχιστο, αρκετά βαρύ, σκληρό και επιδέχεται γυάλισμα και εμποτισμό. Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν στην βαρελοποιία, στην κατασκευή σαμαριών, στην επιπλοποιία ως φουρνιστό και θεωρούνταν όχι μεγάλης αξίας. Σήμερα, με την δυνατότητα να αντικαθιστά ως ατμιστό το τροπικό οκουμέ θεωρείται πολύτιμο και χρησιμοποιείται για την κατασκευή παρκέ (Ντάφης 2010).
Οικονομικού ενδιαφέροντος ζώα είναι ο αγριόχοιρος η εκτροφή του οποίου στηρίζεται στα καρπούς οξιάς που είναι πολύ πλούσια σε άμυλο και ελαιούχες ουσίες. Ο αγριόχοιρος είναι σημαντικό θηραματικό είδος και η θήρευση του θα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη των ορεινών περιοχών.

Δυνητικής εμπορικής αξίας φυτά και ζώα

Άλλα είδη φυτών με δυνητική εμπορική αξία είναι το [Cornus mas] (Κρανιά), όπου το ξύλο της χρησιμοποιούνται για την κατασκευή διαφόρων μικροαντικειμένων και μικροεργαλείων λόγω της σκληρότητας του και της αντοχής του σε θραύση. Οι καρποί της (κράνα) χρησιμοποιούνται για παραγωγή παραδοσιακό λικέρ, ποτών και μαρμελάδας. Η παραγωγή των προϊόντων αυτών σε συνεταιριστικό επίπεδο θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη του οικοτουρισμού. Παράλληλα, οι καρποί της στην ιατρική θεωρούνται ότι έχουν αντιδιαβητική και αντιοξειδωτική δράση. Οι καρποί και τα σπέρματα της [Aesculus hippocastanum] (Ιπποκαστανιά), λόγω της περιεκτικότητας του σε τανίνες, σαπωνίνες και άλλες φυτικές χρωστικές χρησιμοποιούνται στην ιατρική για παραγωγή φαρμάκων που είναι κατάλληλα για την ενδυνάμωση των φλεβών και την θεραπεία των αιμορροΐδων. Το δενδρώδες είδος [Tilia tomentosa] (Φλαμουριά) παράγει ξύλο που είναι μαλακό και είναι κατάλληλο για την κατασκευή ξυλόγλυπτων αντικειμένων. Τα άνθη της φλαμουριάς χρησιμοποιούνται ως αφέψημα, το οποίο έχει καταπραϋντική δράση. Τέλος, η συλλογή του μύκητα [Tuber brumale] (μαύρη χειμωνιάτικη τρούφα) θα αποφέρει σημαντικό εισόδημα στους κατοίκους των ορεινών περιοχών.

Αλληλεξάρτηση διαφόρων ειδών

Τα δάση της οξυάς είναι ενδιατήματα για μεγάλα και μικρά θηλαστικά, όπως η αρκούδα, το ζαρκάδι, το αγριογούρουνο, ο ασβός, το κουνάβι άλλα και για τα οκτώ από τα δέκα είδη δρυοκολάπτων που ζουν στη χώρα μας, των οποίων η κάλυψη των διατροφικών αναγκών στηρίζεται στους καρπούς της οξιάς.

Μυθοπλασία φυτών και ζώων

Δεν υπάρχουν βιβλιογραφικά δεδομένα

Οικολογική κατάσταση ως αποτέλεσμα ανθρωπογενών διαταραχών

Οι λαθροϋλοτομίες, οι ακανόνιστες υλοτομίες και η βόσκηση, είχαν σαν αποτέλεσμα την μετατροπή των σπερμοφυών συστάδων σε πρεμνοφυείς. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες, έχει γίνει αναγωγή των πρεμνοφυών συστάδων σε σπερμοφυή και έχει γίνει μείξη της οξιάς με κωνοφόρα είδη, όπως π.χ. μαύρη πεύκη, δασική πεύκη, λευκόδερμη πεύκη, την ερυθρελάτη και την υβριδογενής ελάτη. Η μείξη αυτή συντηρεί και βελτιώνει το έδαφος των κωνοφόρων δασών και τα κάνει ανθεκτικότερα απέναντι στις πυρκαγιές.

Παραγωγική ικανότητα

Τα αμιγή ή μεικτά δάση οξυάς έχουν υψηλή παραγωγικότητα. Τα δάση οξυάς παρέχουν ξυλεία καλής ποιότητας αλλά και καυσόξυλα. Η παραγόμενη συνολική ποσότητα ξύλου ανέρχεται σε 299.335 m³ και ειδικότερα σε τεχνικό ξύλο 86.328 m³, σε βιομηχανικό ξύλο 5.533 m³ και σε καύσιμο ξύλο 207.474 m³ κατά μέσο όρο αντίστοιχα.

Εκπαιδευτική αξία

Η γνώση της βιοποικιλότητας και η προβολή της φυσικής εθνικής μας κληρονομιάς. Η ευαισθητοποίηση των μαθητών αλλά και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής για την αξία των δασών οξυάς, η ανάπτυξη του αισθήματος σεβασμού και ενδιαφέροντος προς αυτό συμβάλλοντας στη δημιουργία οικολογικής συνείδησης και στη κινητοποίησή τους για την προστασία των δασών αυτών.
Μέσα από επιλεγμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, οι μαθητές κατανοούν την αλληλεξάρτηση του ανθρώπου με την φύση, εξασκούνται στην παρατήρηση, μαθαίνουν έννοιες όπως εθελοντισμός, αλληλεγγύη, κοινή ευθύνη και ενεργή συμμετοχή, διαμορφώνουν νέες στάσεις, αξίες και αντιλήψεις συμπεριφοράς, νιώθουν ενθουσιασμό και ευχαρίστηση από την επαφή τους με την φύση και τη συμμετοχή τους στις δράσεις, ενώ συγχρόνως καλλιεργούν νέες δεξιότητες και δίνουν διέξοδο στην δημιουργική φαντασία τους και τις καλλιτεχνικές τους ανησυχίες και αποκτούν εμπειρίες μέσα από την βιωματική μάθηση.

Ερευνητική αξία

Η οξυά παρουσιάζει στην Ευρώπη ευρεία εξάπλωση και χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλομορφία σε μορφολογικά γνωρίσματα. Για το λόγο αυτό οι απόψεις για τη συστηματική κατάταξη των ειδών οξυάς στην ήπειρο διίστανται. Η τελευταία άποψη που έχει επικρατήσει είναι αυτή του ενός είδους [Fagus sylvatica] με δύο υποείδη: F. sylvatica ssp. orientalis και F. sylvatica ssp. sylvatica (Greuter et al. 1984, Denk et al. 2002, Denk 2003). Παλαιότερες αναφορές κάνουν λόγο για δύο είδη (π. χ. Tutin et al. 1964), αλλά και για ένα τρίτο, τη [Fagus moesiaca] στο χώρο των Βαλκανίων (Czeczott 1933). Το υποείδος sylvatica έχει σχήμα φύλλων ωοειδές ελλειψοειδές με το μέγιστο πλάτος να βρίσκεται στο μέσο ή στο κάτω τμήμα του ελάσματος και γενικά μικρότερες διαστάσεις σε σχέση με το φύλλο του υποείδους orientalis. Τα φύλλα της ανατολικής οξιάς χαρακτηρίζονται επιμήκη ελλειψοειδή έως αντίστροφα ωοειδή με το μέγιστο πλάτος να παρατηρείται συνήθως στο επάνω μέρος του φύλλου (Αθανασιάδης 1986).
Στον ελληνικό χώρο η γεωγραφική εξάπλωση του γένους Fagus καταγράφεται από το όρος Οξyά και βορειότερα. Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πληθυσμοί της Ροδόπης, η οποία θεωρείται σημείο συνάντησης των υποειδών Sylvatica και Orientalis (Strid and Tan 1997, Tsiripidis and Athanasiadi 2003). Έχουν υπάρξει αντικρουόμενες απόψεις και στην Ελλάδα σχετικά με τα είδη ή υποείδη οξιάς που εμφανίζονται οπότε τα δάση οξιάς παρουσιάζουν μεγάλη ερευνητική αξία.

Δυνητική οικονομική εκμετάλλευση

Αισθητικά, τα δάση της οξυάς είναι από τα ωραιότερα δάση της Ελλάδας με το τρυφερό πράσινο χρώμα των φύλλων τους την άνοιξη και την πολυχρωμία τους το φθινόπωρο, επομένως μπορούν να αποτελέσουν πόλο έλξης για τους περιηγητές και φυσιολάτρες συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη του οικοτουρισμού. Οι χημικές ιδιότητες της ξηροφυλλάδας των δασών οξιάς παράγουν το καλύτερο ποιοτικά πόσιμο νερό, το οποίο θα μπορούσε να εμφιαλωθεί και να δοθεί σε ευρύτερη κατανάλωση.
Οικολογική κατάσταση ως αποτέλεσμα ανθρωπογενών επεμβάσεων
Οι λαθροϋλοτομίες, οι ακανόνιστες υλοτομίες και η βόσκηση, είχαν σαν αποτέλεσμα την μετατροπή των σπερμοφυών συστάδων σε πρεμνοφυείς. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες, έχει γίνει αναγωγή των πρεμνοφυών συστάδων σε σπερμοφυή και έχει γίνει μείξη της οξυάς με κωνοφόρα είδη, όπως π.χ. μαύρη πεύκη, δασική πεύκη, λευκόδερμη πεύκη, την ερυθρελάτη και την υβριδογενής ελάτη. Η μείξη αυτή συντηρεί και βελτιώνει το έδαφος των κωνοφόρων δασών και τα κάνει ανθεκτικότερα απέναντι στις πυρκαγιές.